Polis arama yaparsa haklarınızı biliyor musunuz? Arama izni infografik

Polis arama yaparsa haklarınızı biliyor musunuz?
Polis arama yaparsa, hukuki haklarının ne olduğu konusunda bilgi sahibi de olmayan bireyler zaman zaman hak ihlalleri ile karşı karşıya kalabiliyor.
 
Polis arama yaparsa haklarınızı biliyor musunuz? 
Günlük  yaşantımızdaki hakları çoğu insan genellikle bilmiyor. Beklemediğiniz bir anda arabanız polis tarafından çevrilebilir, eviniz ve iş yeriniz aranabilir ya da yolda yürürken üst araması yapmak isteyen polislerle karşılaşabilirsiniz. Attığınız bir  tweet yüzünden kapınıza polis dayanabilir. Peki, böyle durumlarda ne yapmalısınız? Birçok insan bu tür durumlarla karşı karşıya kaldığı zaman ne yapacağını bilmiyor. Hukuki haklarının ne olduğu konusunda bilgi sahibi de olmayan bireyler zaman zaman hak ihlalleri ile karşı karşıya kalabiliyor. İşte hepimizin başına gelebilecek böylesi anlarda neler yapılabileceğini şu şekilde sıralayabiliriz:
Sabah 04.00’te arama yapılır mı?
CMK’nın 118. maddesine göre, konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde yani kamuya açık olmayan yerlerde gece vakti arama yapılamaz. Polisin sabaha karşı, yani gece gelmesinin sebebi, kişiyi en savunmasız halinde yakalamak ve avukatının aramaya nezaret etmesini geciktirmek. Gece yapılan aramalar, bu maddenin ikinci fıkrasında yer alan “suçüstü” veya “gecikmesinde sakınca bulunan halleri” içeren maddelere dayandırıyorlar. Ancak hakimin arama kararında bu nedenleriyle birlikte ayrıntılı ve gerekçeli şekilde belirtilmeli.
Ev araması ne kadar sürebilir?
Aramanın başlama ve bitiş saatleri kararda belirtilmesi gerekiyor. Ancak uygulamada kararlar çoğunlukla 24 saat, 48 saat, hatta 72 saat şeklinde arama yetkisi veriyor. Bu işlem hukuka aykırı 12 saatlik arama kararı bile fazladır, işlem en kısa sürede bitirilmeli. Yasalarda “gece” kavramı güneş battıktan bir saat sonrası ve güneş doğmadan bir saat öncesi olarak belirtilir. Sabaha karşı 04.00’te kapıyı kırıp giren polis, sabah 08.00’de gelmiş gibi tutanak tutuyor. Tutanak mutlaka kontrol edilmeli.
Hakim kararında ne yazmalı?
Polis arama yaparsa veya polis kapımızı çaldığında ilk soracağımız soru, “Bana aramanın nedenini söyleyin.” olmalı, polis arama kararını tebliğ etmek zorunda. Arama yapılabilmesi için mutlaka hakim kararı olmalı, hakim kararı yoksa arama yapılamaz.
Aramaya itirazhakkım var mı?
Vatandaşın, arama kararını okuyup inceleme yetkisi var. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 267. maddesine göre de hakim kararları itiraza tabidir. Arama sürerken de itiraz hakkımız var, itiraz kabul edilirse arama durdurulabilir. İtiraz, hakimliğe kişinin kendisi ya da avukatı tarafından yapılabilir.
Haklarımızı bilmiyorsak?
Ev aramasında kolluk kuvvetlerinin, “Miranda Kuralları” çerçevesinde vatandaşın haklarını hatırlatması gerekiyor. Aleyhine delil vermeme hakkı, bir yakınına haber verme hakkı, avukat çağırma hakkı gibi hakların baştan kişiye anlatılması gerekiyor. Vatandaşlara “şüpheli ve sanık hakları formu” uzatılıyor ve imzalanması isteniyor. Form okunmadan imzalanmamalı.
Nasıl avukat tutacağım?
Beş yıl üstü cezaları içeren ve çocuklarla ilgili soruşturmalarda zaten zorunlu olarak barodan avukat atanması gerekiyor. Beş yıl üstü ya da altı tüm suçlamalarda, vatandaş ekonomik durumunun bir avukat tutmaya yetmeyeceğini ve avukatsız hiçbir işleme rıza göstermediğini, bu nedenle avukat talebinde bulunduğunda ise polis, savcılık veya mahkeme baroya başvurmak ve avukat istemek zorunda.
Avukatın gelmesi şart mı?
Avukat bulundurmak zorunlu değil ancak CMK’nın 120. maddesine göre polis avukatın aramaya nezaret etmesine engel olamaz. Ancak birçok durumda avukat haberdar edilmediğinden aramalar avukatsız yapılabiliyor.
Avukatımıza nasıl ulaşacağız?
Telefona el koymayı kapsayan bir karar yoksa veya gözaltına alınmıyorsanız telefona el koyamazlar. Telefona el koydukları durumlarda da polis avukatını araması için kişiye bir telefon temin etmek zorunda.
Aramalarda savcı bulunur mu? Aramayı nasıl yapacaklar?
Tüm aramalarda cumhuriyet savcısı bulunmalı ancak bu uygulamada yapılmadığından onun yerine kanuna göre muhtar ya da ihtiyar heyetinden, komşulardan iki kişi aramalara nezaret etmeli. Polis içeri girdiği an, tüm odalara kalabalık şekilde ve aynı anda giriyor. Bu da aramanın yapılmasın nezaret edenler ve avukat açısından yapılanı denetlenemez hale getiriyor. Polisin, odaları tek tek arayarak kapılarını tek tek mühürlemesi gerekiyor.
Ev arkadaşımın eşyalarını arayabilirler mi?
Hakkında arama kararı bulunan kişinin kullanım alanı dışındaki yerlerde/odalarda arama yapılamaz. Suç şüphelisi dışındaki kişilerin kullanım alanları ve eşyaları aranamaz.
Bi lgisayarımı alabilirler mi?
Bilgisayarlarda arama işlemi savcının yazılı emri ile dahi yapılamaz. Ancak, hakim kararı ile arama yapılabilir. El koyma yapılabilmesi için hakim kararının el koymayı da kapsaması gerekir. Bilgisayara el konabilmesi için şifre nedeniyle bilgisayarın yedeğinin arama mahallinde alınamaması gerekir. Hakim kararı da ancak bu şartlar altındaki bir el koyma işlemini kapsayabilir.
Alınan CD ’leri nasıl kontrol edeceğim? CD’ler veya evrakları arama sırasında paraflama, imzalama veya mühür koyma hakkınız var. CD’ler ve evrakların konulduğu çuval bağlanıp mühürleniyor. İçinde olanların yazılı olduğu tutanakta da evi aranan kişinin imzası oluyor. Bu çuval açılırken kişiyi veya avukatını çağırıyorlar.
Hukuka aykırı uygulamaları nasıl belirleyeceğiz, tutanağa ne yazabiliriz?
Aramanın sonunda tutulan tutanağa şerh koyarak aramanın kaçta başladığını, yapılan kanunsuzlukları, yanlış ve haksız uygulamaları, kendinize ait olmayan eşyaların neler olduğunu belirtebilirsiniz. Hukuka aykırı aramalar için TCK’nın 120. maddesi ile haksız arama suçu düzenlenmiştir. Bu suç kapsamında suç duyurusunda bulunabilirsiniz.
Attığımız tweet yüzünden polis arama yapabilir mi?
Eğer attığınız bir tweet nedeniyle hakkınızda arama kararı çıkarılırsa yapılacak ilk şey avukatınızı beklemek ve arama kararının bir kopyasını istemek olmalı. Size ait cihazdan söz konusu twitin atılıp atılmadığını tespit etmeye çalışan polise cihazınızı götüremeyeceklerini hatırlatın. Dikkat edilmesi gereken bir başka husus ise bilgisayarınızda arama yapılırken veri yüklenme tehlikesi. Polisin böyle bir hukuksuzluğa imza atmaması için sayılan önlemler muhakkak dikkatle yerine getirilmeli.